Ծիծեռնավանքի Սուրբ Գևորգ հայկական տաճարը վերջին անգամ լուսանկարիչ Զոհրաբ Ըռքոյանի օբյեկտիվում հայտնվեց 44-օրյա պատերազմից 1 օր առաջ:
Զոհրաբ Ըռքոյան (լուսանկարիչ, լրագրող) - Սկսվեց պատերազմը, ու դրանից հետո այնտեղ չեմ եղել, իսկ այս նկարները արել եմ այդ տարածքում, դրա համար գրված է Աղավնո գետի ավազան:
Աղավնո գետի ավազանը, որ հայկական Քաշաթաղն է, լուսանկարիչը տարիներ շարունակ նկարել, զուգահեռ կարդացել, ուսումնասիրել է՝ վանքերի, ամրոցների, խաչքարերի վրա միայն հայկական հետք է:
Ադրբեջանը պետական մակարդակով հայտարարում է, թե այս հուշարձանները աղվանական են, դուք հանդիպե՞լ եք նման բան:
Զոհրաբ Ըռքոյան - Տեսեք՝ սա հայկական տապանաքար է՝ 1600-ականների, գրված է հայերեն, աղվաներեն չէ, միայն Ծիծեռնավանքի վրա կա 25-ից ավելի հայերեն արձանագրություն, խաչեր են, զարդանախշեր են նկարված, որոնք աղվանականի հետ ընդհանրապես կապ չունեն: Առհասարակ, աղվաններ այս տարածքում չեն եղել: Սա ընդամենը Մեծ Հայքի Սյունիք նահանգի Քաշաթաղ գավառն է, որ գտնվում Աղավնո գետի աջ ափին, ոչ թե ձախ:
Քաշաթաղն ազատագրելուց հետո Ծիծեռնավանքը հայ մասնագետները գտան քանդված, անմխիթար վիճակում, մաքրեցին, պեղեցին: 2001-ի հոկտեմբերի 7-ին օծվեց, վերականգնվեց սուրբ խաչը: ՄԵկ տարի հետո բացվեց Ծիծեռնավանքի թանգարանը:
Ալեքսան Հակոբյան (կովկասագետ) - Եզակի նյութերից էր նահատակի գերեզմանը, պատվավոր թաղում՝ փշե պսակով: Պարզեցինք, որ նահատակը Աստվածատուրն է, ազգությամբ՝ պարսիկ, քրիստոնեություն ընդունած, նրա մասունքները բերվել էին Ծիծեռնավանք:
Նոյեմբերի 9-ից հետո թեև Քաշաթաղի մեծ մասը միայն լուսանկարներում է մնացել, կովկասագետն ասում է՝ չպետք է երբեք հեռանանք նրանից: Քաշաթաղին նվիրված ցուցահանդես-դասախոսությունները Թումանյանի տուն-թանգարանում են տեղի ունենում մայիսի 18-ից՝ նվիրված Քաշաթաղի ազատագրման օրվան, և կշարունակվեն մինչև մայիսի 28-ը:
